DE
FRANZ KAFKA
TRADUKO DE
MAURO NERVI
Iun matenon, vekiĝinte el maltrankvilaj sonĝoj, Gregor Samsa trovis sin transformita en sia lito al enorma insekto. Li kuŝis sur sia malmola, kiraseca dorso kaj vidis, iom levante la kapon, sian abdomenon kurban, brunan, striitan de arksimilaj reliefaĵoj. Sur ties kulmino nestabile pendis la littuko, jam proksima al forglito. Antaŭ liaj okuloj konfuze flirtetis liaj kruroj, kompatinde neadekvataj al lia aktuala impono.
"Kio okazis al mi?" li pensis. Tio ne estis sonĝo. Lia ĉambro, reala, kvankam iom malvasta, homa ĉambro, laŭkutime pluekzistis inter la kvar bone konataj muroj. Super la tablo, kie dise senordis sortimento de teksaĵoj - Samsa estis vojaĝkomercisto -, pendis la bildo, kiun antaŭnelonge li detranĉis de ilustrita revuo kaj enŝovis en ĉarman, orumitan kadron. ĝi prezentis sinjorinon, kun boao kaj peltĉapelo, rigide sidantan kaj svingantan al la observanto pezan peltmanikon, kiu komplete kaŝis ŝian antaŭbrako.
La rigardo de Gregor sin direktis do al la fenestro, kaj la griza vetero - oni aŭdis pluvgutadon sur la fenestra lameno - plenigis lin per melankolio. "Ĉu ne pli bone, ke mi ankoraŭ iomete dormu kaj forgesu tiajn stultaĵojn," li pensis, sed tio estis tute neebla, ĉar li havis la kutimon dormi sur la dekstra flanko, kaj en sia nuna situacio li ne povis turni sin facile. Malgraŭ sia maksimuma elano al tiu celo, li ĉiam baskulis returnen. Li provis centfoje, fermis la okulojn, por ne vidi la svingiĝantajn kruretojn, kaj rezignis nur, kiam li eksentis en la flanko leĝeran, obtuzan, neniam antaŭe sentitan doloron.
"Aĥ, mia Dio," li pensis, "kiel stresantan profesion mi elektis! Hieraŭ, hodiaŭ kaj morgaŭ, ĉiam en vojaĝo. La zorgoj de ĉi tiu okupo estas multe pli grandaj, ol en propra, hejma entrepreno, kaj krome oni turmentas min per tiu plago de vojaĝado kontinua, la zorgoj pri la trajnaj rilatoj, la neregulaj, fuŝaj manĝoj, kaj ĉiam ŝanĝiĝemaj, neniam konstantaj, neniam plenkoraj homaj interrilatoj. Ke ĉio iru al la diablo!" Lia abdomeno, supre, leĝere jukis; li trenis sin sur la dorso, malrapide, ĝis la lita dorsapogilo, por pli facile levi la kapon. La jukanta loko estis plenkovrita de malgrandaj, blankaj punktetoj, kiujn li ne kapablis bone prijuĝi; li provis tuŝi ilin per kruro, sed tuj retiris ĝin, ĉar la kontakto vekis ian senton de malvarmo.
Li deglitis en sian antaŭan pozicion. "Tiaj frumatenaj leviĝoj" li pensis, "formuelas la cerbon. Homoj devas havi sian dormon. Aliaj vojaĝkomercistoj vivas kiel haremvirinoj. Se mi, ekzemple, matene revenas en la gastejon por transekspedi la ricevitajn mendojn, tiuj sinjoroj ankoraŭ sidas ĉe la matenmanĝo. Se mi eĉ provus tion, kun mia superulo! Oni tuj forpelus min de mia laborloko. Cetere, kiu scias, eble tio estus bona por mi. Se ne retenus min la penso pri miaj gepatroj, mi estus jam delonge irinta al la superulo por elbuŝigi antaŭ li mian opinion, en plena sincero. Li estus falinta de sia skribotablo! Li havas ankaŭ tiun strangan kutimon sidiĝi sur la skribotablo kaj de supera pozicio paroli al la oficistoj, kiuj interalie, pro la duonsurdeco de la superulo, devas alproksimiĝi ĝis lia orelo. Nu, esperon mi tamen ankoraŭ ne rezignis; tuj kiam mi finos amasigi la monon, por pagi al li la ŝuldon de la gepatroj - tio daŭros ankoraŭ kvin, ses jarojn -, tiam mi ja aranĝos la aferon. Tiam venos granda detranĉo de mia antaŭa vivo. Sed nun mi devas leviĝi, ĉar mia trajno startas je la kvina.
Kaj li rigardis la vekhorloĝon, kiu tiktakis sur la komodo. "Ĉiela patro!" li pensis. Estis la sesa kaj duono, kaj la montrilo trankvile progresis, la duonhoro jam pasis, ĝi proksimiĝis jam al la sesa kaj tri kvaronoj. Ĉu eble la vekhorloĝo ne sonoris? El la lito oni vidis, ke ĝi estis ĝuste aranĝita je la kvara; certe ĝi sonoris. Jes, sed ĉu eblis pludormi malgraŭ la mebloskua laŭtego de tiu vekilo? Nu, probable li dormis maltrankvile, sed des pli profunde. Sed, kion li faru nun? La venonta trajno startos je la sepa; por trafi ĝin, li devus freneze rapidi, kaj la sortimento ankoraŭ ne estis pakita, kaj li mem sentis sin ankoraŭ ne tute freŝa kaj facilmova. Kaj, eĉ trafinte la trajnon, bona lavo fare de la superulo ne plu estis evitebla, ĉar la servisto atendis lin ĉe la trajno de la kvina horo kaj jam de longe komunikis lian malfruon. Tiu estis kreitaĵo de la superulo, sen personeco kaj kompreno. Kion pri tio, ke li deklaru sin malsana? Tamen, tio estus ĉagrena kaj suspektinda, ĉar en kvinjara laborado Gregor neniam malsaniĝis. Certe la superulo alvenus kun la oficeja kuracisto, riproĉus la gepatrojn pro la pigreco de ilia filo kaj forgestus ĉiujn obĵetojn, fidante la oficejan kuraciston, laŭ kiu ĝenerale ekzistas nur plene bonfartaj, sed labortimemaj homoj. Kaj, ĉu li estus malprava, ĉikaze? Fakte, Gregor sentis sin plene bonfarta, kvankam ankoraŭ iom nebulmensa pro la longa dormo, kaj eĉ sentis aparte fortan malsaton.
Dum li haste primeditis ĉion ĉi, kaj ne povis decidiĝi forlasi la liton - ĝuste tiam la vekilo sonoris la sesan kaj tri kvaronoj - iu sinretene frapetis la pordon ĉe la kapflanko de lia lito. "Gregor," oni aŭdis - temis pri la patrino -, "estas la sesa kaj tri kvaronoj. Ĉu vi ne volis foriri?" La nobla voĉo! Gregor ektimis, kiam li aŭdis la tembron de sia propra voĉo, kiu certe estis lia antaŭa, sed al ĝi aldoniĝis nesubpremebla, dolora pepado, kiu unuamomente permesis la klarecon de la vortoj, sed baldaŭ tiom damaĝis ilian sonon, ke oni ne sciis, ĉu oni bone aŭdis. Gregor volis detale respondi kaj ĉion klarigi, sed ĉe la nunaj cirkonstancoj limigis sin diri: "Ja, ja, dankon panjo, mi tuj leviĝos." Trans la ligna pordo, la ŝanĝiĝo en lia voĉo evidente ne estis perceptebla, ĉar la patrino kontentiĝis per tia klarigo kaj pantoflis for. Sed tiu mallonga interparolo sciigis al ĉiuj familianoj, ke kontraŭkutime Gregor ankoraŭ estas en la hejmo, kaj la flankpordon frapadis jam la patro, malforte, sed per la pugno. "Gregor, Gregor," li vokis, "kio okazas do?" Kaj post momento li admonis denove, per pli profunda voĉo: "Gregor! Gregor!" Sed ĉe la alia flankpordo mallaŭte plendis la fratino: "Gregor? Ĉu vi malbone fartas? Ĉu vi bezonas ion?" Al ambaŭ flankoj respondis Gregor: "’Stas tuj preta," kaj strebis al maksimuma voĉnormaleco, per plej atenta elparolo kaj intermeto de longaj paŭzoj inter la unuopajn vortojn. Ankaŭ la patro reiris al sia matenmanĝo, sed la fratino flustris: "Gregor, malfermu, mi petegas vin." Sed Gregor eĉ ne pensis pri pordmalfermo, male, li dankis la vojaĝdevenan kutimon, ankaŭ hejme rigli ĉiujn pordojn dum la nokto.
Li volis unue trankvile kaj senĝene leviĝi, sin vesti, kaj ĉefe matenmanĝi, kaj nur tiam primediti la ceteron, ĉar - li ja rimarkis tion - enlite li ne povis veni al racia konkludo. Li rememoris, ke jam alifoje li sentis en la lito neintensan, eble de malkomforta pozicio kaŭzitan doloron, kiu post leviĝo pruviĝis kiel simpla sugestio, kaj li scivolis nun, kiel la hodiaŭaj fantaziaĵoj fine solviĝos. Li neniel dubis pri tio, ke la ŝanĝiĝo de la voĉtembro estas nur antaŭsigno de solena malvarmumo, tipa profesi-malsano de vojaĝkomercistoj.
Forĵeti la littukon estis tre facile; li bezonis nur enspiri, kaj ĝi falis for. Sed daŭrigi, tio fariĝis komplika afero, unue ĉar li estis tiel nekutime larĝa. Li bezonis brakojn kaj manojn por rektiĝi; sed anstataŭe li havis nur la multajn kruretojn, kiuj seninterrompe plej diverse moviĝis, kaj kiujn krome li ne sukcesis kontentige regi. Se li volis altiri unu el ili, ĝi tuj etendiĝis; kaj kiam fine li sukcesis regi tiun kruron, tamen la aliaj anarkie svingiĝis en rapidega, dolora ekscito. "Ĉefe, mi devas ne resti senutile en la lito" diris al si Gregor.
Unue li volis ellitigi la plej malsupran parton de sia korpo, sed tiu parto, kiun li ankoraŭ ne vidis kaj ne povis facile bildigi al si, montriĝis malfacile movebla; sekve, la afero daŭris longe, kaj kiam fine li, malpacienciĝe, kolektis sian forton kaj senatente ĵetis sin antaŭen, pro miskalkulo de la distanco li brutale frapiĝis kontraŭ la litapogilon kaj la bruldoloro, kiun li sentis, instruis lin, ke ĝuste la malsupra parto de lia korpo estas pormomente la plej sentiva.
Sekve li provis unue porti ekster la liton la supran korpoparton, kaj singarde turnis la kapon al la litrando. En tio li sukcesis facile, kaj malgraŭ sia larĝo kaj pezo la korp-amaso malrapide sekvis la movon de la kapo. Sed kiam fine la kapo troviĝis ekster la lito, en libera spaco, li eksentis timon daŭrigi, ĉar se li elfalus dum tia procedo, estus miraklo, se eĉ la kapo ne frakasiĝus. Kaj certe li ne volis perdi la memregon; li prefere restus en la lito.
Sed kiam li, post tia laciĝo, denove kuŝis anhele en la antaŭa pozicio, kaj denove vidis siajn kruretojn se eble eĉ pli ekscite interlukti, kaj trovis neniun eblecon enporti trankvilon kaj ordon en tian arbitrecon, tiam li rediris al si mem, ke li ne povas resti enlite, kaj plej racie estus foroferi ĉion kontraŭ la espero, eĉ se minimuma, liberiĝi el la lito. Samtempe li tamen ne forgesis ripeti al si, ke plej trankvila medito estas pli adekvata ol senpripensa decido. En tiaj momentoj, li kutime direktis la okulojn al la fenestro, sed ĉifoje la vido de matena nebulo, kiu kaŝis eĉ la alian flankon de la mallarĝa strato, ne povis veki memfidon aŭ gajecon. "Jam la sepa horo" li diris al si ĉe nova sonorado de la vekilo, "jam la sepa horo, kaj ankoraŭ tia nebulo." Kaj li kuŝis tie ankoraŭ iom da tempo, apenaŭ spirante, kvazaŭ li atendus el la plena silento la restarigon de la realaj, memkompreneblaj kondiĉoj.
Sed fine li diris al si: "Antaŭ la sepa kaj kvarono mi senĉikane devas forlasi la liton. Intertempe ja venos iu el la oficejo por demandi pri mi, ĉar oni eklaboras je la sepa." Kaj li decidis balanciĝe forporti sian tutan korpon, laŭ ĝia longeco, el la lito. Se li falus dum tia procedo, la kapo, kiun li levis plejeble alte, certe restus sendamaĝa. La dorso ŝajnis malmola; ĉe falo sur la tapiŝon, nenio okazus al ĝi. Plej granda zorgo estis tamen la bruo kaŭzota de tia falo; malantaŭ ĉiuj pordoj estiĝus eble ne timo, sed jes granda zorgo. Kaj tamen oni devis aŭdaci tion.
Kiam Gregor jam duone elstaris el la lito - la nova metodo estis pli ludo ol laciĝo, li devis nur singarde balanciĝi -, li ekpensis, kiom facila estus la tuta afero, se oni helpus lin. Du fortaj homoj - li pensis pri sia patro kaj pri la servistino - certe sufiĉus; ili metus siajn brakojn sub lian kurban dorson, eltirus lin el la lito, iom kliniĝus tenante lin, kaj tiam simple atendus, ĝis li svingiĝus sur la plankon, kie liaj kruretoj espereble trovus sian signifon. Sed, ankaŭ senkonsidere pri tio, ke la pordoj estas ŝlositaj, ĉu vere konvenus peti helpon? Malgraŭ siaj malfacilaĵoj, ĉe tia penso li ne povis reteni rideton.
Li jam progresis tiom, ke ĉe pli impeta balanciĝo li certe perdus la ekvilibron, kaj li devis baldaŭ decidiĝi, ĉar post kvin minutoj jam estos la sepa kaj kvarono. Ĉimomente, iu sonoris ĉe la hejmpordo. "Tio estas iu el la oficejo" li diris al si kaj preskaŭ rigidiĝis, dum liaj kruretoj ekdancis des pli haste. Dum momento ĉio restis trankvila. "Ili ne malfermas," diris al si Gregor, kaptita de sensenca espero. Sed tuj poste, kompreneble, la servistino kiel ĉiam iris al la pordo per firmaj paŝoj kaj malfermis. Gregor jam ĉe la unua salutvorto de la vizitanto rekonis, kiu li estas - la prokuristo mem. Sed, kial Gregor estis kondamnita labori en firmo, kie oni ekhavis plej grandajn suspektojn ĉe plej etaj neglektoj? Ĉu ĉiuj dungitoj estas friponoj, ĉu neniu el ili estas tiel fidele sindona homo, ke perdinte du matenhorojn sen utilo por la firmo li freneziĝas pro konsciencmordoj kaj ne plu kapablas leviĝi el la lito? Ĉu vere ne sufiĉis sendi lernoknabon por demandi - se vere oni taksis necesa tian demandadon -, ĉu devis veni la prokuristo mem, por montri al la tuta senkulpa familio, ke la enketojn pri tiu suspektinda okazo oni devas konfidi al la kompetento de prokuristo? Kaj eĉ pli sekve de la ekscito, kiun tiaj pensoj vekis en Gregor, ol sekve de vera decido, li per ĉiu forto svingis sin ekster la liton. La kolizio estis laŭta, sed ne kaŭzis veran bruegon. La tapiŝo iom dampis la frapon, kaj la dorso estis pli elasta ol Gregor supozis, tial la bruo rezultis obtuza, ne tiom orelfrapa. Nur pri la kapo li ne estis sufiĉe singarda, kaj ĝi frapiĝis kontraŭ la planko; pro kolero kaj doloro li ĝin turnis kaj frotetis sur la tapiŝo.
"Tie interne io terenfalis," diris la prokuristo en la apuda ĉambro, maldekstre. Gregor provis imagi, ĉu ankaŭ al la prokuristo povus okazi io tia, kia hodiaŭ al li; certe ekzistis tia ebleco. Sed, kvazaŭ kruda respondo al tiu demando, nun la prokuristo en la apuda ĉambro faris kelkajn memfidajn paŝojn, kaŭzante knaron de siaj lakitaj ŝuoj. El la dekstra ĉambro la fratino flustris, por averti Gregoron: "Gregor, la prokuristo ‘stas ĉi tie." "Mi scias," eldiris Gregor; sed li ne kuraĝis laŭtigi sian voĉon tiom, ke la fratino povus aŭdi lin.
"Gregor," diris nun la patro el la maldekstra ĉambro, "sinjoro prokuristo venis por informi sin, kial vi ne foriris per la plej frua trajno. Ni ne scias, kion ni diru al li. Krome, li volas paroli kun vi persone. Do, mi petas, malfermu la pordon. Li ja faros la komplezon pardoni la malordon en la ĉambro." "Bonan matenon, sinjoro Samsa," amike interlaŭtis la prokuristo. "Li ne bone fartas," diris la patrino al la prokuristo, dum la patro daŭre parolis ĉe la pordo, "li ne bone fartas, kredu min, sinjoro prokuristo. Pro kiu alia kialo Gregor maltrafus trajnon! En la menso li havas nenion alian ol sian laboron. Mi preskaŭ ekkoleras, ke li neniam elhejmiĝas vespere; jam ok tagojn li estas en la urbo, kaj ĉiuvespere li restas hejme. Tiam li sidas ĉe nia tablo kaj silente legas revuon aŭ studas fervojan horaron. Por distri sin, li okupiĝas pri sia ĉarpentludo. En du, tri vesperoj, ekzemple, li elskulptis malgrandan kadron; vi ekmiros pri ĝia ĉarmo; ĝi pendas en la ĉambro, kaj vi tuj vidos ĝin, kiam Gregor malfermos. Cetere, mi ĝojas, sinjoro prokuristo, ke vi estas ĉi tie; ni solaj ja ne sukcesus konvinki Gregoron malfermi la pordon; li estas tiom obstina; kaj certe li ne bone fartas, kvankam ĉimatene li neis tion." "Mi venas tuj," diris Gregor malrapide kaj prudente, sed ne moviĝis, por ne neglekti eĉ unu vorton de tiu interparolo. "Alian klarigon, ĝentila sinjorino, ankaŭ mi ne povas trovi," diris la prokuristo, "espereble temas pri nenio serioza. Aliflanke mi diru, ke ni komercistoj - ĉu bedaŭrinde, ĉu feliĉe - tre ofte devas malatenti negravan malsanon konsidere pri la komercaj taskoj." "Do, ĉu sinjoro prokuristo povas eniri?" senpacience demandis la patro, kaj denove frapis la pordon. "Ne," diris Gregor. En la maldekstra apudĉambro estiĝis embarasita silento, en la dekstra la fratino komencis singulti.
Kial do la fratino ne iris al la aliaj? Certe ŝi ĵus ellitiĝis kaj ankoraŭ ne komencis vesti sin. Kaj kial do ŝi ploris? Ĉu tial, ke li ne leviĝis el la lito kaj ne enlasis la prokuriston, ke li estas en danĝero perdi sian laborlokon, kaj ke tiaokaze la ĉefo denove komencus turmenti la gepatrojn per la malnovaj postuloj? Pormomente, tiuj zorgoj certe estis senbazaj. Gregor ankoraŭ estis tie, kaj eĉ ne supozis forlasi sian familion. Nun li kuŝis sur la tapiŝo, kaj neniu, vidante liajn kondiĉojn, povus serioze postuli, ke li enlasu la prokuriston. Kaj pro tiom bagatela malkomplezo, kiun cetere oni povus pli malfrue ekskuzi, oni ja ne rajtos formaldungi lin. Kaj Gregor opiniis, ke multe pli racie estus lasi lin trankvila, anstataŭ lin ĝeni per ploroj kaj alvokoj. Sed ĝuste la malklareco de la situacio obsedis la aliajn, kaj senkulpigis ilian konduton.
"Sinjoro Samsa," vokis nun la prokuristo per laŭta voĉo, "kio okazis do? Vi barikadas vian ĉambron, respondas per simplaj jes aŭ ne, ŝarĝas viajn gepatrojn per pezaj, senutilaj zorgoj kaj neglektas - tanĝe dirite - viajn oficajn taskojn en vere neaŭdita maniero. Mi parolas nun en nomo de viaj gepatroj kaj de via ĉefo, kaj tute serioze petas vin pri tuja, malambigua klarigo. Mi miras, mi miras. Mi supozis koni vin kiel trankvilan, racian homon, kaj nun vi ŝajne komencas paradi per bizara konduto. ĝuste hodiaŭ la ĉefo esprimis al mi eblan klarigon de via neglektema konduto - temis pri la sumo, kiun antaŭnelonge oni konfidis al vi -, sed mi preskaŭ donis mian honorvorton, ke tia klarigo estas maltrafa. Sed nun mi vidas vian nekompreneblan obstinon kaj tute perdas la intencon iel engaĝi min por vi. Kaj via pozicio tute ne estas plej solida. Unuatempe mi planis diri ĉion al vi private, sed ĉar vi senutile perdigas al mi mian tempon, mi ne scias, kial ankaŭ viaj gepatroj ne sciu tion. Viaj ĉitempaj rikoltoj estis tre malkontentigaj; jes ja, tiu ĉi ne estas la plej fruktodona sezono, tion ni komprenas; sed sezono tute senfrukta ne ekzistas, sinjoro Samsa, devas ne ekzisti.
"Sed, sinjoro prokuristo," kriis Gregor ekster si, kaj pro la ekscito forgesis ĉion alian, "mi tuj, surmomente malfermos. Negrava malbonfarto, ia kapturniĝo malhelpis mian leviĝon. Mi ankoraŭ estas en la lito. Sed nun mi sentas min denove tute freŝa. ĝuste nun mi ellitiĝas. Vi paciencu nur momenteton! Mi ankoraŭ ne sanas, kiel mi pensis, sed jam multe pli bone fartas. Kiel oni povus antaŭvidi tion! Hieraŭ vespere mi ankoraŭ bone fartis, miaj gepatroj ja scias tion, aŭ pli ĝuste, jam hieraŭ vespere mi havis ian antaŭsenton. Probable oni povis diveni tion el mia aspekto. Kial mi ne avertis la firmon pri tio! Sed oni ĉiam supozas, ke oni sukcesos transvivi la malsanon sen resti hejme. Sinjoro prokuristo! Ŝparu tion al miaj gepatroj! Ĉiuj riproĉoj, kiujn vi direktas al mi, estas senbazaj; neniu iam ajn diris al mi eĉ unu vorton pri tio. Eble vi ankoraŭ ne legis la lastajn mendojn, kiujn mi ekspedis. Krome, mi forveturos jam per la trajno de la deka horo, la du horoj de ripozo refortigis min. Vi ne bezonas resti ĉi tie, sinjoro prokuristo; mi mem baldaŭ estos en la oficejo, kaj bonvolu diri tion kaj rekomendi min al la ĉefo.
Kaj dum Gregor haste elbuŝigis ĉion ĉi, kaj apenaŭ sciis, kion li diras, li proksimiĝis al la komodo facilmove, dank’ al la lerteco akirita en la lito, kaj nun provis apogi sin al la meblo por rektiĝi. Li volis fakte malfermi la pordon, prezenti sin kaj paroli kun la prokuristo; li scivolis, kion dirus ili, kiuj tiom deziras lin, ĉe tia vido. Se ili ektimos, Gregor havos neniun respondecon plu, kaj fine povos resti trankvila. Se, male, ili konsideros lin senreage, do li havos neniun motivon plu por ekscitiĝi, kaj per ioma hasto li sukcesos esti en la stacidomo je la oka. Unuamomente li plurfoje glitis sur la glata supraĵo de la komodo, sed fine, per lasta svingiĝo, li sukcesis stariĝi; li eĉ ne plu zorgis pri la doloroj en la malsupra korpoparto, kvankam ili ja brulegis. Li faligis sin kontraŭ la dorsapogilon de proksima seĝo, kies randon li firme tenis per siaj kruretoj. Per tio li atingis plenan memregon kaj eksilentis, por aŭskulti la prokuriston.
"Ĉu vi komprenis eĉ nur unu vorton?", demandis la prokuristo al la gepatroj, "ĉu li ne volas moki nin?" "Ho mia Dio," elkriis la patrino, jam inter larmoj, "eble li estas terure malsana, kaj ni turmentas lin. Greta, Greta!" ŝi kriis poste. "Panjo?" respondis la fratino el la alia flanko. Ili interparolis tra la ĉambro de Gregor. "Vi devas kuri tuj al la kuracisto. Ĉu vi jam aŭdis la voĉon de Gregor?" "ĝi estis voĉo de besto," diris la prokuristo, imprese mallaŭte kompare kun la kriado de la patrino. "Anna! Anna!" kriis la patro tra la antaŭĉambro en la kuirejon, kaj manfrapis, "tuj voki forĝiston!" Kaj la du knabinoj, kun flustrantaj jupoj, jam kuris tra la antaŭĉambro - kiel povis la fratino vesti sin tiom rapide? - kaj impete malfermis la hejmpordon. Oni ne aŭdis bruon de refermiĝo; ili lasis ĝin aperta, kiel kutime en loĝejoj, kie okazis granda malfeliĉo.
Gregor, tamen, fariĝis multe pli trankvila. Do, oni ne plu komprenis liajn vortojn, kvankam ili ŝajnis al li sufiĉe klaraj, eĉ pli klaraj ol antaŭe, eble ĉar lia orelo alkutimiĝis. Sed nun ili finfine kredis, ke ne ĉio estas en ordo kun li, kaj ili estis pretaj helpi lin. La memfido kaj la certeco, kiuj akompanis la unuajn dispoziciojn, estis agrablaj al li. Li sentis sin denove apartena al la homa rondo, kaj de ambaŭ, kuracisto kaj forĝisto, sen distingi ilin, li esperis grandajn, mirigajn rezultojn. Li bezonis plejeble klaran voĉon por la venontaj, decidaj interparoloj, kaj tiucele iom tusetis, sed ankaŭ tion li penis dampi, ĉar probable ankaŭ tiu bruo ne sonis kiel homa tuso, kion cetere li ne plu fidis prijuĝi mem. Intertempe, en la apuda ĉambro ĉio kvietiĝis. Eble la gepatroj sidis ĉe la tablo kun la prokuristo kaj duonvoĉe interparolis, eble ili ĉiuj apogis sin al la pordo kaj kaŝaŭskultis.
Gregor trenis sin malrapide al la pordo kun la seĝo, forlasis ĝin tie, ĵetis sin al la pordo kaj rektiĝis kontraŭ ĝi - la pintoj de liaj kruretoj surhavis iom da glua materialo - kaj tie li iom ripozis de siaj streboj. Sed tuj poste li preparis sin por turni la ŝlosilon en la truo per la buŝo. Bedaŭrinde evidentiĝis, ke li ne posedas verajn dentojn, - kiel do li povis kapti la ŝlosilon? - sed bonŝance la makzeloj estis tre fortaj; dank’ al ilia helpo li sukcesis vere movi la ŝlosilon, kaj ne zorgis pri tio, ke li sendube kaŭzis al si ian damaĝon, ĉar bruna likvaĵo eliĝis el lia buŝo, fluis sur la ŝlosilon kaj gutis sur la plankon. "Aŭskultu," diris la prokuristo en la apuda ĉambro, "li turnas la ŝlosilon." Tio estis granda instigo por Gregor; sed ĉiuj devus stimuli lin tiel, ankaŭ la patro kaj la patrino: "Ek, Gregor," ili devus voki, "ankoraŭ plu, ek al la seruro!" Kaj imagante, ke ĉiuj streĉe sekvas liajn strebojn, li obstine, senpripense manovris kun la ŝlosilo per ĉiuj siaj fortoj. Li dancis ĉirkaŭ la seruro dum lia laboro progresis; li tenis sin rekta per la buŝo, kaj laŭ bezono pendis de la ŝlosilo aŭ premis ĝin malsupren per la pezo de sia tuta korpo. La neta klako de la seruro, kiu fine malfermiĝis, subite skuis lin. Li spiris malstreĉiĝe, kaj diris al si: "Do, mi ne bezonis la forĝiston," kaj premis la kapon sur la klinko, por plene malfermi la pordon.
Ĉar li devis malfermi ĝin tiamaniere, kvankam la pordo estis tute aperta li ankoraŭ ne estis videbla. Li devis malrapide turniĝi ĉirkaŭ la pordklapo, kun granda singardemo, se li ne volis plumpe fali surdorsen en la ĉambron. Li ankoraŭ estis okupita de tiu malfacila moviĝo kaj ne havis tempon rimarki ion alian, kiam li subite aŭdis la prokuriston elbuŝigi laŭtan "Oh!" - ĝi sonis kiel ventoblovo - kaj nun Gregor ankaŭ vidis lin, nome vidis, ke li, la plej proksima al la pordo, premas manon kontraŭ sia malfermita buŝo kaj malrapide retropaŝas, kvazaŭ ŝovus lin nevidebla, konstanta forto. La patrino - malgraŭ la ĉeesto de la prokuristo, ŝi staris tie kun haroj ankoraŭ nekombitaj kaj hirtaj pro la noktodormo - unue rigardis la patron kunpremante la polmojn, poste faris du paŝojn direkte al Gregor, kaj falis mezen de siaj cirkle dislarĝaj juptolaĵoj, dum la vizaĝo sinke malaperis en la sinon. La patro kunpremis la pugnojn kun malamika mieno, kvazaŭ li volus ekfrapi Gregoron en lian ĉambron, poste rigardis malcerte ĉiraŭ si, kovris la okulojn per la manoj kaj ploris, tiel, ke lia potenca brusto skuetiĝis.
Gregor ankoraŭ ne eniris en la ĉambron, sed apogis sin sur la interna parto de la ankoraŭ fermita pordoklapo, tiel, ke videblis nur duono de lia korpo kaj sur ĝi la kapo, iom klinita flanken, per kiu li gapis al la aliaj. Intertempe, la ĉielo fariĝis multe pli hela; sur la kontraŭa stratflanko klare videbliĝis parto de la fronta, senfina, griznigra konstruaĵo - ĝi estis hospitalo -, kies fasadon malagrable trarompis regule dismetitaj fenestroj; ankoraŭ falis pluvo, sed nur en formo de grandaj, unuope videblaj gutoj, kiuj ankaŭ unuope terenfalis tie kaj tie. La teleroj por la matenmanĝo estis abundaj sur la tablo, ĉar la patro opiniis, ke matenmanĝo estas la plej grava manĝohoro de la tuta tago, kaj li kutime daŭrigis ĝin longe, per legado de pluraj revuoj. ĝuste sur la kontraŭa muro pendis fotaĵo de Gregor el lia militserva tempo, kiu montris lin kiel leŭtenanton, dum li senzorge ridetis, kun mano sur la glavo, kaj vekis respektan senton per siaj uniformo kaj sinteno. La pordo al la antaŭĉambro estis malfermita, same kiel la hejmpordo, kaj tial oni vidis tra ili la etaĝplaceton kaj la komencon de la ŝtuparo, kiu kondukis malsupren.
"Nu," diris Gregor, kaj estis certa, ke nur li konservas sian trankvilon, "mi tuj vestos min, pakos la sortimenton kaj foriros. Ĉu vi volas, ĉu vi volas, ke mi foriru? Nu, sinjoro prokuristo, vi ja vidas, mi ne estas durkapulo kaj laboras volonte; vojaĝado estas peza, sed mi ne povus vivi senvojaĝe. Kien vi iras, sinjoro prokuristo? Ĉu al la oficejo? Ĉu? Ĉu vi raportos verkonforme? Ja foje okazas, ke oni ne povas labori, sed ĝuste tiu estas la taŭga momento por rememori la pli fruajn servojn kaj pensi, ke pli poste, kiam oni superos la obstaklojn, oni ja laboros des pli diligente kaj sendistre. Mi estas tiom ŝulda al la ĉefo, vi bone scias tion. Aliflanke, mi devas zorgi pri la gepatroj kaj la fratino. Pormomente mi havas kelkajn problemojn, sed mi kapablos baldaŭ elsvingiĝi. Nur bonvolu ne igi la aferon pli malfacila ol ĝi estas. En la oficejo, subtenu mian pozicion! Oni ne ŝatas vojaĝkomercistojn, mi scias. Oni kredas, ke ili gajnas amason da mono kaj vivadas plezure. Oni ja ne havas apartajn okazojn, por ĝustigi tiun antaŭjuĝon. Sed vi, sinjoro prokuristo, vi havas pli bonan rigardon super la veraj kondiĉoj ol la cetera firmpersonaro, eĉ pli bonan, inter ni dirite, ol la ĉefo mem, kiu pro sia estra pozicio facile eraras en sia prijuĝo, kun malbonaj sekvoj por la koncerna oficisto. Vi ankaŭ bone scias, ke la vojaĝkomercisto, kiu preskaŭ la tutan jaron laboras ekster la oficejo, ofte fariĝas celo de klaĉoj, hazardaĵoj kaj senbazaj akuzoj, kontraŭ kiuj li ne povas defendi sin, ĉar plejparte li ilin ne konas, kaj nur tiam, kiam li elĉerpite revenas de vojaĝo, li eksentas sur sia korpo la fiajn sekvojn de ne plu divenotaj originoj. Sinjoro prokuristo, ne foriru, sen diri al mi vorton, kiu montru al mi, ke vi iomete min pravigas.
Sed la prokuristo jam turniĝis ĉe la unuaj vortoj de Gregor, kaj retrorigardis lin de super skuiĝanta ŝultro, kun grimacaj lipoj. Kaj dum Gregor parolis, li neniam restis senmova, sed, daŭre observante Gregoron, li treniĝis al la pordo, iom post iom tamen, kvazaŭ ekzistus sekreta malpermeso forlasi la ĉambron. Li jam estis en la antaŭĉambro, kaj, se juĝi laŭ la subita rapideco, per kiu li eltiris la piedon el la ĉambro, oni povus kredi, ke li bruligis sian plandumon. Sed en la antaŭĉambro li larĝe etendis la manon al la ŝtuparo, kvazaŭ supernatura saviĝo atendus lin ĝuste tie.
Gregor komprenis, ke la prokuristo devus ne foriri kun tiu humoro; alikaze Gregor riskis sian laborlokon en la firmo. La gepatroj ne tute komprenis ĉion ĉi; tra la jaroj ili konstruis al si la konvinkiĝo, ke Gregor laboros tie dum la tuta vivo, kaj ĉi-momente ilia konsterniĝo estis tia, ke ili perdis ĉian kapablon antaŭvidi. Sed Gregor ankoraŭ havis tiun kapablon. La prokuriston oni devis teni, trankviligi, konvinki kaj fine gajni por sia partio; la estonteco de Gregor kaj de lia familio ja dependis de tio! Se almenaŭ la fratino estus ĉi tie! Ŝi estis inteligenta; ŝi jam ploris, kiam Gregor ankoraŭ trankvile kuŝis surdorse. Kaj certe la prokuristo, kiu estis virin-ŝatanto, lasus allogi sin; ŝi fermus la hejmpordon kaj, en la antaŭĉambro, pruvus al li, ke lia timo estas senkaŭza. Sed la fratino ankoraŭ ne revenis, Gregor mem devis zorgi pri tio. Kaj eĉ sen rezoni, ke li ankoraŭ ne konas sian kapablon moviĝi, kaj ke eble, certe, oni ne komprenos lian parolon, li tamen forlasis la pordoklapon kaj ŝovis sin tra la malfermita spaco; li volis paŝi al la prokuristo, kiu ridinde tenis sin per ambaŭ manoj ĉe la balustrado de la placeto; sed kun mallaŭta krio, Gregor tuj falis sur la multajn kruretojn, sur kiuj li serĉis ian ekvilibron. Tuj poste, por la unua fojo tiumatene, li sentis ian fizikan bonfarton; la kruretoj havis firman grundon sub si; ili plene obeis, kion li rimarkis kun ĝojo; ili senpacience deziris porti lin laŭ lia volo, kaj li jam kredis, ke fine alvenis la decida ŝanĝiĝo de ĉiu malbono. Sed en tiu sama momento, kiam li, balanciĝe por reteni la ekmovon, kuŝis sur la planko ne malproksime de la patrino, ĝuste fronte al ŝi, tiam la patrino, kiu ŝajnis plene perdiĝinta en si mem, salte ekstaris, etendis la brakojn kaj la fingrojn kaj ekkriis: "Helpon, pro am’ de Dio helpon!", klinis la kapon, kvazaŭ ŝi volus pli bone vidi Gregoron, sed mallogike, sensence retrokuris; ŝi estis forgesinta, ke malantaŭ ŝi troviĝas la preparita tablo; kiam si atingis ĝin, kvazaŭ senatente ŝi sidiĝis sur ĝi, haste; kaj ŝajne ne rimarkis, ke apud ŝi el la granda, renversita kruĉo kafo plenflue verŝiĝas sur la tapiŝon.
"Panjo, panjo," diris Gregor mallaŭte kaj suprenrigardis al ŝi. Dum momento la prokuristo ne plu estis objekto de lia intereso; sed, ĉe ekvido de la forfluanta kafo, li ne povis deteni sin de plurfoja, sencela makzel-klakado. Ĉe tio la patrino denove komencis kriadi, forlasis la tablon kaj falis inter la brakojn de la patro, kiu kuris renkonte al ŝi. Sed nun Gregor ne havis tempon por siaj gepatroj; la prokuristo jam estis sur la ŝtuparo; kun mentono sur la balustrado, li ankoraŭfoje rigardis malantaŭ si. Gregor retropaŝis por ekelani kaj pli certe kapti lin; probable la prokuristo antaŭsentis ion, ĉar li saltegis super pluraj ŝtupoj kaj malaperis; "Hu!" li tamen kriis ankoraŭfoje, kaj la krio resonis laŭ la tuta ŝtuparo. Bedaŭrinde, ĉi tiu forfuĝo de la prokuristo ŝajne tute konfuzis la patron, kiu ĝis tiam estis pluteninta sian memregon, ĉar, anstataŭ postkuri mem la prokuriston aŭ minimume ne malhelpi Gregoron en tio, li ekkaptis per la dekstra mano la bastonon, kiun la prokuristo postlasis sur seĝo kun ĉapelo kaj surtuto; per la maldekstra mano li prenis dikan revuon de sur la tablo kaj piedfrapante ekintencis reŝovi Gregoron en lian ĉambron per svingado de la bastono kaj de la revuo. Neniu peto efikis, neniun peton oni komprenis, kaj kvankam Gregor humile turnis la kapon, la patro ĉiam pli forte piedfrapadis sur la planko. Intertempe, la patrino, malgraŭ la malvarmeta vetero, malfermis fenestron kaj etendis sin eksteren, premante la manojn kontraŭ la vizaĝo. Inter la strato kaj la ŝtuparo ekblovis forta aerfluo, la kurtenoj ŝvelis, la revuoj sur la tablo flustris, unuopaj folioj ekflirtis super la planko. Senkompate, la patro urĝegis lin, kaj elbuŝigis laŭtajn siblojn, kiel sovaĝulo. Sed Gregor havis ankoraŭ nenian lertecon en retroirado, kaj la afero progresis tre malrapide. Se Gregor nur povus turni sin, li tuj reirus en sian ĉambron, sed li timis, ke la patro senpacienciĝos dum la temporaba manovro de sinturnado, kaj ja ĉiumomente minacis lin la bastono en la mano de la patro pri mortiga frapego sur la dorson aŭ sur la kapon. Sed fine restis al Gregor neniu alternativo, ĉar li terurite rimarkis, ke dum retroiro li ne sukcesas teni la ĝustan direkton; kaj tial li komencis, kun senĉesaj, timaj rigardoj al la patro, plejeble rapide, sed efektive tre malrapide sin turni. Eble la patro rimarkis lian bonintencon, ĉar li ne ĝenis lin dum tiu manovro, sed eĉ direktis tie kaj tie liajn movojn per la pinto de sia bastono. Se la patro nur ĉesigus tiun neelteneblan sibladon! Gregor preskaŭ freneziĝis pro ĝi. Li estis finonta sian turniĝon, kiam, aŭskultante tiun sibladon, li iom eraris kaj parte revenis en la komencan pozicion. Sed kiam fine li feliĉe sukcesis meti la kapon direkte al la pordo, montriĝis, ke lia korpo estas tro larĝa por senpera trairo. Kompreneble la patro, en sia aktuala humoro, eĉ ne pensis pri malfermo de la alia pordoklapo, kio kreus sufiĉan spacon por la trairo de Gregor. Lia fiksa ideo estis nur, kiel eble plej rapide repuŝi Gregoron en lian ĉambron. Li neniam permesus la detalajn antaŭpreparojn, kiujn Gregor bezonis por sin rektigi kaj tiel eble iri sukcese tra la pordo. Per laŭta bruego li eĉ pli impete urĝis Gregoron, kvazaŭ ne ekzistus obstakloj; ŝajne, malantaŭ Gregor laŭtis voĉoj ne de unu, sed de pluraj patroj; oni ne ŝercis plu, kaj do Gregor ĵetis sin - okazu, kio volas okazi - tra la pordo. Sed unu flanko de lia korpo leviĝis, kaj li restis oblikve en la aperturo; la flanko estis tute kontuzita, sur la blanka pordo restis malbelaj makuloj, li firme blokiĝis tie kaj ja ne povis liberiĝi per siaj nuraj fortoj, la kruretoj sur unu flanko hezite tremis en la aero, tiuj sur la alia estis dolore subpremataj kontraŭ la planko - tiam la patro, de malantaŭ li, donis al Gregor ĉifoje vere savantan frapegon, kaj li flugis mezen de sia ĉambro, ellasante abundan sangon. Per la bastono oni fermis la pordon, kaj fine ĉio fariĝis silenta.
Nur krepuske Gregor vekiĝis el sia peza, sven-simila dormo. Li certe baldaŭ vekiĝus ankaŭ sen ĝenoj, ĉar li sentis sin sufiĉe freŝa kaj refortigita de la dormo, sed ŝajnis al li, kvazaŭ estus vekinta lin rapida paŝado kaj singarda fermo de la pordo, kiu kondukis al la antaŭĉambro. La brilo de la elektraj stratlampoj pale prilumis la plafonon tie kaj tie kaj la plej supran parton de la meblaro, sed sube, kie kuŝis Gregor, ĉio estis en la mallumo. Li malrapide trenis sin al la pordo por vidi, kio okazis tie, tiucele li mallerte palpesploris per siaj antenoj, kiujn li nur tiam lernis ekŝati. Lia maldekstra flanko ŝajnis unu longa, malagrable kuntiriĝema cikatro, kaj li devis regule lami sur siaj du krurvicoj. Krome,unu krureto jam grave difektiĝis dum la matenaj okazaĵoj - estis preskaŭ miraklo, ke nur unu estis trafita -, kaj senvive trenis sin post la aliaj.
Nur ĉe la pordo li ekkomprenis, kio vere logis lin tien: la odoro de io manĝebla. Tie troviĝis taso plena de dolĉa lakto, en kiu flosis pecoj de blanka pano. Li preskaŭ ridis pro la ĝojo, ĉar li sentis eĉ pli da malsato ol tiumatene, kaj tuj mergis sian kapon en la lakton, ĝis la okuloj. Sed, seniluziiĝe, li baldaŭ retiris ĝin, ne nur tial, ke li manĝis malfacile, sekve de sia vundita maldekstra flanko - kaj li povis manĝi nur, se lia tuta korpo snufe kunlaboris -, sed ĉefe tial, ke li ne plu ŝatis la lakton, kiu antaŭe estis lia preferata manĝaĵo (kaj certe pro tio la fratino enŝovis ĝin por li). Preskaŭ naŭzite li turnis sin for de la taso kaj krablis al la mezo de la ĉambro.
En la salono, kiel Gregor vidis tra la pordfendoj, brulis gaslampo; kutime, je tiu horo la patro laŭtvoĉe legis al la patrino kaj foje ankaŭ al la fratino la posttagmezan gazeton, sed ĉifoje oni aŭdis neniun bruon. Eble tiu laŭtlegado, pri kiu la fratino tiom ofte parolis kaj skribis al li, lastatempe ekskutimiĝis. Sed ĉio estis tiom silenta en la hejmo, kvankam ĝi certe ne estis senhoma. "Kiel trankvile do vivis mia familio," diris Gregor al si, kaj fikse rigardis la mallumon, fiera pri tio, ke li povis havigi al gepatroj kaj fratino tian vivon en tiel bela loĝejo. Kion do, se ĉiu kvieto, ĉiu bonstato, ĉiu kontento finiĝus per teruro? Por ne perdiĝi en tiaj pensoj, Gregor preferis ekmoviĝi, kaj krablis en la ĉambro tien-reen.
Dum la longa vespero, jen unu, jen la alian flankpordon oni singarde malfermetis kaj tuj rapide reŝlosis; evidente, iu volis enveni, sed tro granda hezito tion malpermesis. Gregor haltis en senpera proksimeco de la salonpordo, decidita, iel endevigi la hezitan vizitanton, aŭ minimume ekscii, kiu li estas; sed la pordon oni ne plu malfermis, kaj Gregor vane atendis. Pli frue, ĉe ŝlositaj pordoj, ĉiuj volis enveni; nun, kiam li malfermis unu pordon, kaj la aliajn iu evidente malfermis dum la tago, neniu venis plu, kaj, krom tio, la ŝlosiloj troviĝis sur la ekstera pordoflanko.
Nur en malfrua nokto oni malŝaltis la lumon en la salono, kaj estis facile konkludi, ke la gepatroj kaj la fratino ĝis tiu horo ankoraŭ ne enlitiĝis; oni povis aŭdi tutklare, ke ĉiuj tri malproksimiĝis piedpinte. Nun certe neniu venus plu al Gregor ĝis la mateno; li havos do longan tempon, por neĝenite pripensi, kiel li devos reordigi sian vivon. Sed la alta, libera ĉambro, en kiu li estis devigita krabli surplanke, maltrankviligis lin, kaj li ne povis eldiveni la kialon, ĉar ja temis pri la ĉambro, kiun li enloĝis jam de kvin jaroj - kaj per duonkonscia turn-elano, iom honte, li rapidis sub la kanapon, kie li tuj sentis sin plene komforta, kvankam lia dorso estis iom premata kaj lia kapo ne povis leviĝi; li bedaŭris nur, ke lia korpo estas tro larĝa por komplete altiri ĝin sub la kanapon.
Tie li restis dum la tuta nokto, parte en duondormo, kiun malsato ripete fortimigis, parte en zorgoj kaj konfuzaj esperoj, kiuj tamen ĉiam portis al la konkludo, ke pormomente li devas resti kvieta, kaj per pacienco kaj maksimuma prudento igi elteneblaj la malagrablaĵojn, per kiuj li, en siaj aktualaj kondiĉoj, neeviteble afliktis la familion.
Jam frumatene - ankoraŭ estis preskaŭ nokto - Gregor havis okazon testi la forton de siaj decidoj, ĉar la fratino, preskaŭ komplete vestita, malfermis la pordon el la antaŭĉambro, kaj streĉe enrigardis. Ŝi ne trovis lin tuj, sed rimarkinte lin sub la kanapo - Dio, li ja devis esti ie, li ne povis forflugi - ŝi tiom ektimis, ke, perdinte memregon, ŝi denove frapfermis la pordon deekstere. Sed, kvazaŭ pente pri sia konduto, ŝi tuj remalfermis la pordon kaj, kiel ĉe mortmalsanulo aŭ eĉ fremdulo, ŝi enpaŝis piedpinte. Gregor, de sub la rando de la kanapo, rigardis ŝin. Ĉu ŝi rimarkos, ke li ne gustumis la lakton, kaj certe ne pro manko de apetito, ĉu ŝi alportos novan manĝon, pli taŭgan por li? Se ŝi ne farus tion proprainiciate, li preferus morti pro malsato ol atentigi ŝin pri tio, kvankam li deziregis svingiĝi el sub la kanapo, ĵeti sin al la piedoj de la fratino kaj petegi de ŝi ion bonan por manĝi. Sed la fratino tuj mire rimarkis la ankoraŭ plenan tason, el kiu nur kelkaj gutoj ĉirkaŭen verŝiĝis; ŝi tuj prenis ĝin, ne per la nudaj manoj, sed per tuko, kaj portis ĝin for. Gregor estis ekstreme scivolema pri tio, kion ŝi portos anstataŭe, kaj fantaziis pri la plej malsamaj eblecoj. Sed li ne povis diveni, kion la bona fratino vere faros. Por testi lian guston, ŝi portis al li sortimenton da manĝaĵoj, dismetitaj sur malnova ĵurnalo. Tie estis malfreŝaj, duonputraj verdaĵoj; ostaĵoj el la pasinta vespermanĝo, kun solidiĝinta, blanka saŭco; kelkaj vinberoj kaj migdaloj; fromaĝo, kiun antaŭ du tagoj Gregor difinis nemanĝebla; seka pano, pano kun butero, kaj pano kun butero kaj salo. Krome, ŝi reportis la tason, probable destinitan al Gregor unu fojon por ĉiam, kaj ĝi estis plena de akvo. Kaj ĉar ŝi sciis, ke Gregor ne manĝus antaŭ ŝi, pro delikateco ŝi rapide malproksimiĝis kaj eĉ turnis la ŝlosilon, por ke Gregor komprenu, ke li povas komforte konduti laŭ sia plaĉo. La kruretoj de Gregor tremetis, dum li iris al la manĝo. Cetere, liaj vundoj probable saniĝis, li ne plu sentis ajnan ĝenon; li miris pri tio kaj memoris, ke antaŭ pli ol unu monato li trafis sian fingron per tranĉilo, kaj antaŭhieraŭ ĝi ankoraŭ doloris. "Ĉu mi fariĝis malpli sentiva?" li pensis, kaj jam avide suĉis la fromaĝon, kiu tuj kaj nerezisteble allogis lin pli ol ĉiuj aliaj manĝaĵoj. Rapide, preskaŭ plorante pro kontenteco, li voris la fromaĝon, la verdaĵojn kaj la saŭcon; male li ne gustumis la freŝajn manĝaĵojn, li ne povis toleri ilian odoron, kaj eĉ trenis iom for de ili tion, kion li volis ekvori. Jam de longe li estis ĉion formanĝinta, kiam la fratino malrapide turnis la ŝlosilon por signali, ke li devas retiriĝi. Kvankam li jam dormetis, la bruo timige alarmis lin, kaj li rapide rekuris sub la kanapon. Sed kuŝi tie postulis de li grandan memregon, kvankam la fratino restis en la ĉambro tre mallonge, ĉar pro la riĉa manĝo lia korpo iom ŝvelis kaj en la mallarĝa spaco li apenaŭ povis spiri. Kun malgrandaj sufokatakoj li rigardis per streĉitaj okuloj, kiel la fratino - senkonscia pri liaj kondiĉoj - kolektis per balailo ne nur la restaĵojn, sed ankaŭ tion, kion Gregor eĉ ne tuŝis, kvazaŭ ne plu uzeblan, kaj haste ĵetis ĉion en sitelon, kiun ŝi fermis per ligna kovrilo, kaj fine ĉion forportis. Ŝi ĵus turniĝis, kiam Gregor tuj saltis el sub la kanapo, streĉis kaj ŝveligis sin.
Tiamaniere Gregor ĉiutage ricevis sian manĝon, matene, kiam la gepatroj kaj la servistino ankoraŭ dormis, kaj duan fojon post la kutima tagmanĝo, ĉar tiam la gepatroj denove iom dormis kaj la fratino forsendis la servistinon pro iu tasko. Certe ankaŭ ili ne volis, ke Gregor mortu pro malsato, sed eble ili povis elteni la spektaklon de lia manĝo nur tra alies rakonto, aŭ eble la fratino volis ŝpari al ili eĉ tiun etan malĝojon, ĉar efektive ili jam suferis sufiĉe.
Gregor neniam eksciis la pretekstojn, per kiuj tiun unuan matenon oni forsendis la kuraciston kaj la forĝiston, ĉar pro tio, ke neniu komprenis lin, neniu, eĉ ne la fratino, supozis, ke li povas kompreni la aliajn, kaj do, kiam la fratino estis en lia ĉambro, li devis kontentiĝi per ŝiaj singultoj kaj alvokoj al la sanktuloj. Nur pli malfrue, kiam ŝi iom kutimiĝis al ĉio - kompreneble oni neniam povis antaŭvidi plenan alkutimiĝon -, tiam Gregor ekaŭdis foje rimarkon, kiun inspiris, aŭ ŝajnis inspiri, amikeco. "Hodiaŭ li tamen ŝatis ĝin", ŝi diris, kiam Gregor avide voris sian tutan manĝon, aŭ, en la mala okazo, kiu ĉiam pli ofte ripetiĝis, ŝi kutimis diri, preskaŭ malĝoje: "Ĉio denove restis netuŝita".
Gregor povis ekscii nenion rekte, sed ion li povis kaŝaŭskulti el la apudaj ĉambroj; tuj kiam li aŭdis voĉon, li kuris al la koncerna pordo kaj premis kontraŭ ĝi sian tutan korpon. Ĉefe dum la unuaj tempoj, estis neniu interparolo, kiu ne koncernus lin, eĉ se nur implicite. Du tagojn, dum ĉiuj manĝoj, oni povis aŭdi interkonsilojn pri la konduto, kiun ili devos havi nun; sed ankaŭ en la tempo inter la manĝoj oni parolis pri la sama temo, ĉar en la hejmo ĉiam estis almenaŭ du familianoj; fakte neniu volis resti sola hejme, kaj oni certe ne povis komplete forlasi ĝin. Tuj en la unua tago la servistino - ne estis klare, kion kaj kiom el la okazintaĵo ŝi komprenis - surgenue petis de la patrino tujan maldungon, kaj kiam ŝi post kvaronhoro ekforiris, ŝi larmokule dankis pro la maldungo, kvazaŭ ĝi estus la plej granda komplezo, kiun ŝi ricevis en la hejmo, kaj, kvankam neniu petis tion, ŝi terursolene ĵuris, ke ŝi perfidos absolute nenion, al neniu ajn.
Nun la fratino devis kuiri kune kun la patrino; cetere tio ne multe lacigis, ĉar oni manĝis preskaŭ nenion. Gregor plurfoje aŭdis, ke ili invitas unu la alian al manĝo, sed venis neniu alia rispondo ol "Dankon, tio sufiĉas" aŭ io simila. Eble ankaŭ trinkado ekskutimiĝis. Foje la fratino demandis la patron, ĉu li ŝatus bieron, kaj sindone volis mem foriri por preni ĝin; kaj ĉar la patro silentis, por forigi liajn skrupulojn ŝi diris, ke ŝi povus tiucele sendi la pordistinon, sed tiam la patro fine elbuŝigis laŭtan "Ne", kaj oni ne plu parolis pri tio.
Jam la unuan tagon, la patro klarigis la financan situacion kaj la perspektivojn al la patrino kaj al la fratino. De temp� al tempo li stariĝis kaj el sia malgranda Wertheim-kaso, kiun li antaŭ kvin jaroj savis dum la ruiniĝo de sia entrepreno, li elprenis iun dokumenton aŭ iun notlibron. Oni aŭdis, ke li malŝlosas la komplikan seruron, kaj preninte kion li serĉis li denove ŝlosas ĝin. Ĉi tiuj klarigoj de la patro estis la unua agrabla afero, kiun Gregor povis aŭdi dum sia mallibereco. Li ĉiam opiniis, ke nenio restas al la patro el tiu entrepreno, aŭ minimume la patro diris nenion pri ĝi, kaj siaflanke Gregor neniam pridemandis lin ĉiteme. Ĉefa zorgo de Gregor estis tiam, ĉion lerte dispozicii, por ke la familio kiel eble plej rapide forgesu la komercan katastrofon, kiu portis ĉiujn al plej funda malespero. Kaj do tiutempe li komencis laboradi kun arda diligento, kaj rapidege karieris de bagatela oficisto al vojaĝkomercisto, kiu kompreneble havis tute aliajn eblecojn de gajnado, kaj kies laborsukcesoj tuj transformiĝis, kiel provizio, al konkretaj monbiletoj, kiujn Gregor povis dismeti sur la tablon, je miro kaj feliĉo de lia familio. Tiuj estis belaj tempoj, kiuj tamen neniam ripetiĝis, almenaŭ ne en tiel hela formo, kvankam Gregor pli malfrue gajnis tiom da mono, ke li povis prizorgi, kaj fakte prizorgis, la bezonojn de la tuta familio. Ili ĉiuj, kaj Gregor mem, alkutimiĝis al tio, oni danke akceptis la monon, kaj li donis ĝin volonte, sed ne plu estiĝis aparte varma etoso en tiaj okazoj. Nur la fratino restis proksima al Gregor, kaj li kaŝe planis - ĉar ŝi, malkiel Gregor, tre amis muzikon kaj kortuŝe ludis violonon - venontjare sendi ŝin al la konservatorio, malgraŭ la konsiderindaj kostoj, kiujn la projekto implicis, kaj kiujn li esperis kovri per aliaj enspezoj. Ofte, dum la mallongaj restadoj de Gregor en la urbo, li kaj la fratino en siaj interparoloj aludis la konservatorion, sed ĉiam kvazaŭ temus pri bela revo, kies efektiviĝon oni ne povis esperi, kaj siaflanke la gepatroj eĉ tiujn naivajn aludojn aŭdis malvolonte; sed la plano de Gregor estis tute serioza, kaj li intencis solene anonci ĝin dum la kristnaska vespero.
Tiaj pensoj, tute malkongruaj kun liaj aktualaj kondiĉoj, vagis tra lia kapo, dum li staris tie, premante sin kontraŭ la pordo kaj aŭskultante. Foje pro laciĝo li ne plu povis aŭskulti, kaj senpripense lasis la kapon fali kontraŭ la pordon, sed tuj relevis ĝin, ĉar ankaŭ tiun malgrandan bruon oni aŭdis en la apuda ĉambro, kaj ĉiuj subite ekmutis. "Kion li umas denove," diris la patro post kelktempa paŭzo, certe rigardante la pordon, kaj nur tiam la interrompita parolo iom post iom revigliĝis.
Plurajn fojojn - ĉar la patro kutimis ripeti siajn klarigojn, ĉu tial, ke li mem delonge ne okupiĝis pri tiaj aferoj, ĉu tial, ke la patrino ne komprenis ĉion tuj - Gregor aŭdis, ke malgraŭ ĉiuj malfeliĉoj ili ankoraŭ disponis el la malnova tempo etan sumon, kiun la netuŝitaj interezoj intertempe iom kreskigis. Krome la mono, kiun Gregor ĉiutage alportis - li mem retenis por si nur kelkajn guldenojn - ne estis tute elspezita, kaj akumuliĝis al malgranda kapitalo. Gregor, malantaŭ sia pordo, entuziasme kapjesis, kontenta pri tiuj neatenditaj prudento kaj ŝparemo. Verdire, per tiu krommono li povus malpliigi la patran ŝuldon al la estro kaj tiel proksimigi tiun tagon, kiam li liberiĝos de sia laboro, sed nun la afero estis bone aranĝita tiel, kiel la patro decidis.
Sed tiu mono certe ne sufiĉis, por ke la familio vivu per ĝiaj interezoj; ĝi sufiĉis por unu, maksimume du jaroj, sed ne pli. Do, temis pri sumo netuŝenda, sed ŝparenda por esceptaj necesoj; la vivomonon oni devis ellabori. Tamen la patro estis homo sana, ja, sed maljuna, kiu jam kvin jarojn ne laboris kaj ĉiukaze ne povis tre fidi sin mem; dum la pasintaj kvin jaroj - unua libertempo en lia vivo lacoplena kaj tamen sensukcesa - li tre dikiĝis kaj tiel fariĝis iom peza. Kaj, ĉu devis labori la maljuna patrino, kiu suferis je astmo, al kiu promeno tra la loĝejo jam kaŭzis trolaciĝon, kaj kiu pasigis ĉiun duan tagon kun spirmalfacilaĵoj sur la sofo, ĉe la malfermita fenestro? Aŭ, ĉu monon devis gajni la fratino, ankoraŭ deksepjara infanino, kiu certe rajtis sian ĝisnunan vivkutimon, nome ĉarme vesti sin, longe dormi, kunlabori en la dommastrumo, ĝui kelkajn modestajn plezurojn kaj ĉefe ludi violonon? Kiam la parolo koncernis la neceson de mongajno, Gregor tuj malproksimiĝis de la pordo kaj ĵetis sin sur la apudan, malvarmetan sofon el ledo, ĉar io en li brulis pro honto kaj malĝojo.
Ofte li kuŝis tie dum la tuta nokto, dormis eĉ ne unu momenton kaj dum horoj gratis la ledon. Aŭ li, senkonsidere pri la granda laciĝo, ŝovis seĝon sub la fenestron, krablis ĝis la fenestrobreto kaj, senŝancele sur la seĝo, apogis sin al la fenestro, evidente pro iu memoro pri la sento de libereco, kiun iam donis al li tiu rigardado al ekstero. Fakte, tagon post tago li vidis la iom malproksimajn objektojn ĉiam pli malklare; la vidalvida hospitalo, iam malbenita pro ĝia kontinua ĉeesto antaŭ liaj okuloj, nun ne plu estis videbla, kaj se li ne scius, ke li loĝas en la trankvila, sed plene urba Charlottenstrasse, li povus kredi, ke tra lia fenestro oni rigardas al dezerto, en kiu la griza ĉielo kaj la griza tero neapartigeble unuiĝas. Jam post la dua fojo, kiam la atenta fratino vidis la seĝon ĉe la fenestro, ŝi ĉiufoje, post mastrumado de la ĉambro, reŝovis la seĝon sub la fenestron, kaj eĉ lasis la internan fenestroklapon malfermita.
Se Gregor estus povinta paroli kun la fratino kaj danki ŝin pro ĉio, kion ŝi devis fari por li, li estus elteninta la servojn pli facile; sed en tia situacio li suferis pro ili. Kompreneble la fratino penis kiel eble plej bone kaŝi la mizerecon de la cirkonstancoj, kaj, dum tempo pasis, ŝi ĉiam pli bone sukcesis en tio, sed ankaŭ Gregor ĉiam pli klare konsciiĝis pri la tuto. Ankaŭ ŝia eniro estis terura por li. Tuj post sia enveno, senzorge pri tio, ke la pordo restas malfermita - kvankam ŝi kutime priatentis, ke neniu devu enrigardi la ĉambron de Gregor - ŝi kuris rekte al la fenestro, impete malfermis ĝin per hastaj manoj, kvazaŭ ŝi eksufokiĝus, kaj restis tie dum momento, profunde spirante, eĉ se la vetero estis aparte malvarma. Ŝi timigis Gregoron dufoje en la tago per siaj kuroj kaj bruo; dum tiu tempo li tremis sub la kanapo, kvankam li bone sciis, ke la fratino volonte ŝparus al li tiun suferon, se ŝi nur povus resti en ĉambro kun fermita fenestro, kie troviĝus Gregor.
Iufoje, kiam jam pasis monato depost la metamorfozo de Gregor, kaj do la fratino ne plu havis apartajn kialojn por miri pri la aspekto de Gregor, ŝi eniris iom pli frue ol kutime kaj trafis Gregoron, kiu ankoraŭ staris rigardante eksteren, senmove ĉe la fenestro, en timiga pozicio. Gregor ne estus surprizita ĉe ŝia rifuzo eniri, ĉar lia pozicio malhelpis tujan malfermon de la fenestro, sed ŝi ne nur ne eniris, sed ankaŭ retiriĝis kaj fermis la pordon; fremdulo povus supozi, ke Gregor kaŝatendis la fratinon por mordi ŝin. Kompreneble Gregor tuj rifuĝis sub la kanapo, sed li devis atendi ĝis tagmezo, kiam la fratino revenis kaj ŝajnis multe pli maltrankvila ol kutime. Li tiam komprenis, ke lia eksteraĵo estas por ŝi ankoraŭ neeltenebla, kaj tia restos ankaŭ en la estonteco, kaj ke ŝi devis regi sin ankaŭ ĉe la ekvido de tiu malgranda korpoparto de Gregor, kiu elmontriĝis de sub la kanapo. Por ŝpari al ŝi ankaŭ tiun vidon, iun tagon li portis surdorse la tukon ĝis la kanapo - li bezonis kvar horojn por tio -, kaj aranĝis ĝin tiel, ke nun li estis tute kovrita, kaj la fratino, eĉ kliniĝante, ne plu povis vidi lin. Se ŝi opiniis, ke la tuko ne estas necesa, ŝi povis forpreni ĝin, ĉar estis klare, ke ne estas plezuro por Gregor tiamaniere ligi sin; sed ŝi lasis la tukon tiel, kiel ĝi troviĝis, kaj Gregor eĉ kredis rimarki en ŝi dankeman rigardon, kiam li singarde deŝovis la tukon per la kapo por esplori, kiel la fratino konsideris la novaĵon.
Dum la unuaj dekkvar tagoj, la gepatroj ne povis regi sin sufiĉe por eniri lian ĉambron, kaj li ofte aŭskultis, kiel ili laŭdas la nunan laboron de la fratino, kiun antaŭe ili ofte riproĉis ĉar ili taksis ŝin senutila knabino. Nun tamen ili ambaŭ, la patro kaj la patrino, ofte atendis antaŭ la ĉambro de Gregor, dum la fratino tie mastrumis, kaj tuj ĉe ŝia eliro ŝi devis detale rakonti, kiel aspektis la ĉambro, kion Gregor manĝis, kiel li kondutis ĉifoje, kaj ĉu eble oni povis rimarki malgrandan pliboniĝon. Cetere la patrino volis viziti Gregoron relative baldaŭ, sed la patro kaj la fratino retenis ŝin per racia argumentado, kiun Gregor atente aŭskultis kaj plene aprobis. Pli malfrue tamen oni devis reteni ŝin perforte, kaj kiam ŝi elkriis: "Lasu min al Gregor, li ja estas mia malfeliĉa filo! Ĉu vi komprenas aŭ ne, ke mi devas iri al li?", tiam Gregor pensis, ke eble estus bone enlasi la patrinon, kompreneble ne ĉiutage, sed eble unu fojon en la semajno; efektive ŝi komprenis ĉion multe pli bone ol la fratino, kiu malgraŭ sia kuraĝo ankoraŭ estis infano, kaj eble finfine akceptis tiun pezan taskon nur pro infana facilanimo.
Lia deziro vidi la patrinon baldaŭ plenumiĝis. Dum la tago, pro respekto al siaj gepatroj, Gregor ne volis montri sin ĉe la fenestro, sed ankaŭ ne povis longe krabli sur la du kvadratmetroj de la pavimo; trankvila ripozo estis malfacila al li eĉ dum la nokto, manĝado baldaŭ donis al li neniun plezuron, kaj tial, por distri sin, li kutimiĝis krabli oblikve kaj libere sur muroj kaj plafono. Ĉefe tie supre li pendis volonte; tio estis tre malsimila al la surpavima kuŝado; oni spiris pli libere; leĝera sinbalanco vibris tra la korpo; kaj en tiu preskaŭ feliĉa distro, kiun Gregor ĝuis tie en la altoj, povis okazi, ke je sia propra surprizo li degluiĝis kaj frapiĝis kontraŭ la planko. Sed kompreneble li nun regis sian korpon multe pli bone ol antaŭe, kaj eĉ tiaj falegoj ne damaĝis lin. La fratino tuj rimarkis la novan amuziĝon de Gregor - dum krablado cetere li ja lasis tie kaj tie spurojn el muko - kaj decidis laŭeble faciligi al li la krabladon, formetante la meblaron, kiu ĝin malhelpas, kaj ĉefe la ŝrankon kaj la skribotablon. Ŝi sola tamen ne povis fari tion; la patran helpon ŝi ne kuraĝis peti; la servistino certe rifuzus helpi, ĉar tiu ĉirkaŭ deksesjara knabino, malgraŭ bona pluservado post la maldungo de la antaŭa kuiristino, petis, ke ŝi povu lasi la kuirejon ĉiam fermita, kaj malfermi ĝin nur ĉe apartaj alvokoj; tial la fratino devis foje peti la patrinon, dum malĉeesto de la patro. Kun ĝojo kaj ekscito la patrino akceptis la taskon, sed jam ĉe la sojlo de la ĉambro de Gregor ŝi subite mutiĝis. Kompreneble la fratino antaŭ ĉio kontrolis, ĉu en la ĉambro ĉio estas en ordo; kaj nur poste enlasis la patrinon. Plej haste Gregor tiris la tukon sur sin eĉ pli vaste kaj faldoriĉe ol kutime, tiel, ke la tuto vere similis al tuko hazarde ĵetita sur la kanapon. Gregor ĉifoje ankaŭ preterlasis kaŝrigardi de sub la tuko; li rezignis vidi la patrinon, kaj estis kontenta nur pro tio, ke ŝi fine alvenis. "Enpaŝu, oni ne vidas lin," diris la fratino, kaj certe ŝi enkondukis la patrinon ĉemane. Gregor nun aŭdis, ke la du malfortaj virinoj ŝovas la malnovan, tamen pezan ŝrankon de ĝia loko, kaj la fratino ĉiam postulas por si la plej grandan parton de la laboro, kaj ne atentas la admonojn de la patrino, kiu timas, ke ŝi trostreĉiĝos. Tio daŭris tre longe. Jam post kvaronhora laboro la patrino diris, ke oni prefere lasu la ŝrankon ĉi tie; unue, fakte, la ŝranko estas tro peza, ili ne finus la laboron antaŭ la reveno de la patro kaj la ŝranko meze de la ĉambro malhelpus ĉiun movon; kaj due, ili eĉ ne estas certaj, ke Gregor ŝatus la forprenon de la meblaro. Ŝi eĉ opiniis la malon; la malkovritaj muroj premis ŝian koron, kaj probable ankaŭ Gregor havis tiun senton, ĉar li delonge kutimiĝis al tiu meblaro kaj tial sentus sin forlasita en malplena ĉambro. "Kaj eĉ se ne estas tiel," konkludis la patrino tre mallaŭte, preskaŭ flustre, kvazaŭ ŝi volus eviti, ke Gregor, kies ĝustan lokon ŝi ne povis diveni, aŭdu eĉ nur la sonon de la voĉo; fakte ŝi estis certa, ke vortojn li ne komprenas, "kaj eĉ se ne estas tiel, tamen per forpreno de la meblaro ni eble montrus, ke ni perdis ĉiun fidon al pliboniĝo kaj senskrupule forlasas lin al lia sorto, ĉu ne? Mi kredas, ke ni pli bone farus, se ni konservus la ĉambron ĝuste en la antaŭa stato, por ke Gregor, ĉe sia reveno, trovu ĉion senŝanĝa, kaj tiel povu des pli facile forgesi la intertempon."
Ĉe jenaj vortoj de la patrino Gregor konsciiĝis, ke la manko de ĉiu senpera homa interparolo, lige kun la monotona vivo interne de la familio, certe devojigis lian inteligenton dum la pasintaj du monatoj, ĉar li ne trovis alian klarigon por tio, ke li serioze deziris la malplenigon de sia ĉambro. Ĉu vere li ĝojus, se la varma ĉambro, komforte ornamita per hereda meblaro, transformiĝus en ian kavernon, kie li ja povus senĝene krabli ĉiudirekte, sed ankaŭ en samtempa, subita, kompleta forgeso de sia homa pasinteco? Li jam estis proksima al tiu forgeso, kaj nur la delonge ne plu aŭdita patrina voĉo skuis lin. Nenion oni forprenu; ĉio restu; li ne povis malhavi la bonan influon de la meblaro sur lian staton; kaj se la mebloj malhelpis la sensencan krabladon, tio ja ne estis domaĝo, sed granda avantaĝo.